موم عسل چگونه درست می شود؟

در دهان، این فلس ها با کمک آرواره ها و بزاق، نرم و انعطاف پذیر می شوند تا قابلیت شکل دهی پیدا کنند.

مراحل تولید موم عسل

1. تغذیه و تأمین انرژی: زنبورهای کارگر برای شروع فرآیند تولید موم، ابتدا باید میزان کافی از شهد و عسل را مصرف کنند. این مواد قندی در بدن زنبور طی فرآیندهای متابولیکی به انرژی تبدیل می شوند. بخش عمده ای از این انرژی به صورت مستقیم صرف فعالیت غدد موم ساز می شود.
2. فعال سازی غدد موم ساز: غدد موم ساز در بخش های شکمی ۵ تا ۷ زنبور کارگر واقع شده اند. در دمای مناسب و با تغذیه کافی، این غدد شروع به ترشح موم می کنند. موم ابتدا به صورت مایع است، اما به محض خروج از منافذ غدد، در تماس با هوا به شکل فلس های جامد و شفاف در می آید.
3. جمع آوری فلس های مومی: فلس های جامدشده به صورت ورقه های نازک در سطح شکم زنبور ظاهر می شوند. زنبور با استفاده از پاهای عقبی خود، این فلس ها را از بدن جدا کرده و به سمت دهان می برد.
4. نرم کردن و شکل دهی: فلس ها در دهان زنبور با بزاق ترکیب شده و توسط آرواره ها (Mandibles) مالش داده می شوند تا نرم و انعطاف پذیر شوند. این فرایند چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد و باعث می شود موم برای ساخت شان آماده شود.
5. ساخت سلول های شش ضلعی: زنبورها به صورت گروهی، موم نرم شده را به دیواره ها و کف سلول های شش ضلعی تبدیل می کنند. طراحی این سلول ها به گونه ای است که با حداقل مقدار ماده، بیشترین استحکام و فضای ذخیره سازی را فراهم می کند. محل ساخت سلول ها در نزدیکی محل تخم گذاری ملکه و ذخیره سازی عسل انتخاب می شود.

این ساختار شش ضلعی، هم از نظر هندسی بهینه ترین شکل برای ذخیره سازی است، و هم به زنبورها اجازه می دهد با کمترین مصرف موم، بیشترین فضای مفید را در اختیار داشته باشند.، هم از نظر هندسی بهینه ترین شکل برای ذخیره سازی است، و هم به زنبورها اجازه می دهد با کمترین مصرف موم، بیشترین فضای مفید را در اختیار داشته باشند.

نکات علمی مهم درباره تولید موم

• دمای مطلوب برای تولید موم حدود ۳۳ تا ۳۶ درجه سانتی گراد است.
• برای تولید ۱ کیلوگرم موم، حدود ۸ تا ۱۰ کیلوگرم عسل مصرف می شود.
• موم تازه، در ابتدا سفید و شفاف است اما با استفاده مکرر و تماس با گرده، بره موم و سایر مواد، رنگ آن تیره می شود.
• زنبورها با رفتارهای جمعی خود، دمای داخل کندو را به صورت فعال تنظیم می کنند تا شرایط مناسب برای تولید موم حفظ شود.
• فرآیند تبدیل قندهای عسل به موم، بسیار انرژی بر است و بازدهی کمی دارد؛ بخش بزرگی از انرژی مصرفی زنبور صرف تولید مقدار کمی موم می شود.
• ترکیب شیمیایی موم شامل بیش از ۳۰۰ ترکیب فعال مانند هیدروکربن ها، استرها، الکل ها و اسیدهای چرب است که خواص فیزیکی ویژه ای به آن می دهد.
• فعالیت اجتماعی زنبورها در ساخت شان ها بسیار دقیق و هماهنگ است و از الگوهای طبیعی پیچیده ای پیروی می کند.

The wax-secreting bee exhibits the strongest activity in energy and fatty acid (cell)

زنبور موم ساز بیشترین فعالیت را در مصرف انرژی و اسیدهای چرب دارد (یعنی بدنش برای ساخت موم، انرژی و چربی زیادی می سوزاند).

عوامل مؤثر بر تولید موم زنبورعسل

• سن زنبورها: تنها زنبورهای جوان بین روزهای ۱۲ تا ۲۱ زندگی قادر به تولید موم هستند.
• شرایط دمایی کندو: دمای کمتر از حد مطلوب، تولید موم را مختل می کند.
• حضور ملکه فعال: فعالیت تخم گذاری ملکه، نیاز به ساخت حجره های جدید را افزایش می دهد و این زنبورها را به تولید بیشتر موم تحریک می کند.
• فراوانی منابع غذایی: شهد و گرده کافی، انرژی لازم را برای سنتز موم تأمین می کند.
• تراکم جمعیت کلنی: افزایش جمعیت داخل کندو، نیاز به گسترش ساختار داخلی و در نتیجه تولید بیشتر موم را به دنبال دارد.

نتیجه گیری

تولید موم در زنبورعسل، یک فرآیند پیچیده، پرهزینه و هماهنگ است. زنبورهای کارگر، با صرف مقدار زیادی انرژی، فلس های مومی را تولید و آماده استفاده می کنند. این فلس ها که شاید در نگاه اول بی ارزش به نظر برسند، در حقیقت نقش اساسی در بقای کلنی ایفا می کنند. سلول های شش ضلعی که با این موم ساخته می شوند، نه تنها برای ذخیره عسل و گرده کاربرد دارند، بلکه محل رشد نسل آینده زنبورها نیز هستند.