موم عسل چگونه درست می شود؟

موم عسل چگونه ساخته میشود؟ زنبورهای کارگر این محصول را با صرف انرژی زیاد و از طریق غدد موم ساز (Wax Glands) در بدن خود تولید می کنند. این غدد در بخش های شکمی پنجم تا هفتم زنبور کارگر قرار دارند و در بازه زمانی ۱۲ تا ۱۸ روزگی بیشترین فعالیت را دارند. این ماده نه تنها به عنوان مصالح ساختمانی برای ساخت سلول های شش ضلعی کندو استفاده می شود، بلکه نقش حیاتی در ذخیره سازی عسل و رشد نوزادان دارد.

ماده اولیه تولید موم، شهد گل ها و عسل است که پس از فرآیندهای متابولیکی در بدن زنبور، به شکل فلس های نازک، شفاف و سفید از شکم آن ها خارج می شود.

این فلس ها از طریق هشت جفت منفذ موم ساز که در سطح شکمی زنبورهای کارگر قرار دارد، ترشح می شوند. زنبور عسل با استفاده از پاهای عقبی خود، این فلس ها را از سطح شکم جدا کرده و به سمت دهان منتقل می کند. در دهان، این فلس ها با کمک آرواره ها و بزاق، نرم و انعطاف پذیر می شوند تا قابلیت شکل دهی پیدا کنند.

مراحل تولید موم عسل

1. تغذیه و تأمین انرژی: زنبورهای کارگر برای شروع فرآیند تولید موم، ابتدا باید میزان کافی از شهد و عسل را مصرف کنند. این مواد قندی در بدن زنبور طی فرآیندهای متابولیکی به انرژی تبدیل می شوند. بخش عمده ای از این انرژی به صورت مستقیم صرف فعالیت غدد موم ساز می شود.
2. فعال سازی غدد موم ساز: غدد موم ساز در بخش های شکمی ۵ تا ۷ زنبور کارگر واقع شده اند. در دمای مناسب و با تغذیه کافی، این غدد شروع به ترشح موم می کنند. موم ابتدا به صورت مایع است، اما به محض خروج از منافذ غدد، در تماس با هوا به شکل فلس های جامد و شفاف در می آید.
3. جمع آوری فلس های مومی: فلس های جامدشده به صورت ورقه های نازک در سطح شکم زنبور ظاهر می شوند. زنبور با استفاده از پاهای عقبی خود، این فلس ها را از بدن جدا کرده و به سمت دهان می برد.
4. نرم کردن و شکل دهی: فلس ها در دهان زنبور با بزاق ترکیب شده و توسط آرواره ها (Mandibles) مالش داده می شوند تا نرم و انعطاف پذیر شوند. این فرایند چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد و باعث می شود موم برای ساخت شان آماده شود.
5. ساخت سلول های شش ضلعی: زنبورها به صورت گروهی، موم نرم شده را به دیواره ها و کف سلول های شش ضلعی تبدیل می کنند. طراحی این سلول ها به گونه ای است که با حداقل مقدار ماده، بیشترین استحکام و فضای ذخیره سازی را فراهم می کند. محل ساخت سلول ها در نزدیکی محل تخم گذاری ملکه و ذخیره سازی عسل انتخاب می شود.

این ساختار شش ضلعی، هم از نظر هندسی بهینه ترین شکل برای ذخیره سازی است، و هم به زنبورها اجازه می دهد با کمترین مصرف موم، بیشترین فضای مفید را در اختیار داشته باشند.، هم از نظر هندسی بهینه ترین شکل برای ذخیره سازی است، و هم به زنبورها اجازه می دهد با کمترین مصرف موم، بیشترین فضای مفید را در اختیار داشته باشند.

نکات علمی مهم درباره تولید موم

• دمای مطلوب برای تولید موم حدود ۳۳ تا ۳۶ درجه سانتی گراد است.
• برای تولید ۱ کیلوگرم موم، حدود ۸ تا ۱۰ کیلوگرم عسل مصرف می شود.
• موم تازه، در ابتدا سفید و شفاف است اما با استفاده مکرر و تماس با گرده، بره موم و سایر مواد، رنگ آن تیره می شود.
• زنبورها با رفتارهای جمعی خود، دمای داخل کندو را به صورت فعال تنظیم می کنند تا شرایط مناسب برای تولید موم حفظ شود.
• فرآیند تبدیل قندهای عسل به موم، بسیار انرژی بر است و بازدهی کمی دارد؛ بخش بزرگی از انرژی مصرفی زنبور صرف تولید مقدار کمی موم می شود.
• ترکیب شیمیایی موم شامل بیش از ۳۰۰ ترکیب فعال مانند هیدروکربن ها، استرها، الکل ها و اسیدهای چرب است که خواص فیزیکی ویژه ای به آن می دهد.
• فعالیت اجتماعی زنبورها در ساخت شان ها بسیار دقیق و هماهنگ است و از الگوهای طبیعی پیچیده ای پیروی می کند.

The wax-secreting bee exhibits the strongest activity in energy and fatty acid (cell)

زنبور موم ساز بیشترین فعالیت را در مصرف انرژی و اسیدهای چرب دارد (یعنی بدنش برای ساخت موم، انرژی و چربی زیادی می سوزاند).

موم عسل حاوی ماده محافظ طبیعی و قدرتمند به نام پروپولیس است که از فاسد شدن آن جلوگیری میکند. پروپولیس با مخلوط شدن صمغ درخت و ورقه های موم و گرده توسط زنبورها درست می شود و در تعمیر و استحکام کندو و محافظت از آن با ایجاد حصاری ضد عفونی کننده نقش دارد.

نام پروپولیس واژه ای یونانی به معنای محافظ شهر است. این خواص حفاظتی آنقدر قوی است که موم عسل سالم در مقبره های باستانی نیز یافت شده است.

با همه این ها، امکان دارد که محصولات موم فروشی و خانگی که موادی اضافه دارند خراب شوند.

استفاده از موم عسل در بسته بندی

با این همه خواص مفید، موم عسل جایگزینی بی ضرر و سالم برای پلاستیک در بسته بندی و نگهداری خوراکی ها است. بسته بندی های ساخته شده با موم عسل از قدرت طبیعی موم برای نگهداری و محافظت از خوراکی ها برخوردارند.

چون موم ضد آب است مانع از ورود رطوبت اضافه یا خروج رطوبت غذا میشود. در حالی که خواص ضد باکتری و ضد قارچ آن باکتری و آلودگی را بیرون نگه داشته و غیر سمی بودن آن به این معناست که برخلاف پلاستیک های حاوی مواد شیمیایی، وجود آن در مجاورت خوراکی ها بی خطر است. بسیاری از موم عسل برای بسته بندی و نگهداری پنیر نیز استفاده میکنند.

شما از موم زنبور عسل چه استفاده ای میکنید؟ با ما در میان بگذارید.